Hernia en spit

Hernia en Spit zijn aandoeningen die heftige rugpijn en soms pijn in het been veroorzaken. Het kan zoveel op elkaar lijken dat een huisarts de diagnose niet kan stellen.

Beide aandoeningen hebben een gemeenschappelijke oorzaak, waarbij ‘interne lekkages’ in de tussenwervelschijf een belangrijke rol spelen. Deze lekkages kunnen vaak worden teruggedrongen met speciale oefeningen. Dit bevordert het herstel en voorkomt recidieven.

Daarnaast helpt het om te slapen met een bodykussen. De rug ligt dan niet gedraaid en de spanning in de rug neemt af. Dit bevordert het herstel.

We sluiten af met meer praktische tips om zo snel mogelijk te herstellen. Ga direct naar onze tips voor herstel en preventie

Wat is een Hernia?

Hernia betekent letterlijk 'breuk' of 'uitpuiling'. Bij een rughernia betreft het beiden: er zit een breuk (scheur) in de zogeheten tussenwervelschijf (discus) en er is een uitpuiling. De meeste hernia’s bevinden zich onderin de rug.

Bij een hernia is de discus kapot: de kerninhoud kan buiten de discus terecht komen. Dit kan komen door een scheur in de vezellaag die om de kern heen zit (de annulus).

Van bovenaf ziet het er zo uit (dwarsdoorsnede):

Het scheurproces

De annulus bestaat uit zo’n 20 lagen dunne lamellen (minder dan een halve mm dik). Hierin liggen duizenden sterke vezels ingebed.

Normaal kan de kerninhoud niet door de lamellen heen dringen, maar deze kunnen lek raken. Er is sprake van een hernia als alle lamellen lek zijn en de kerninhoud buiten de discus terecht is gekomen. Dit is een proces. Eerst scheurt een deel van de lamellen, later nog eens een deel, enzovoort. Het kan jaren duren voordat alle lamellen gescheurd zijn en er een hernia ontstaat.

Wat is Spit?

Spit wordt ook wel ‘door de rug gaan’ genoemd. De pijn schiet in de rug, de spieren worden hard en de rug gaat vast zitten, deze kan niet meer goed bewegen. Vaak kan je ook niet meer goed recht staan.

Verklaring
De vezels in de annulus bestaan uit hetzelfde materiaal als de gewrichtsbanden (collageen bindweefsel). Elke keer als er vezels scheuren, merk je dezelfde klachten als bij een gescheurde enkelband: plotselinge pijn, veel stijfheid en niet meer kunnen belasten.

Door het massaal aanspannen van spieren wordt extra schade voorkomen. Deze reactie staat bekend als ‘defence musculaire’ en als 'bracing'. Spit lijkt daardoor een spierprobleem, maar het werkelijke probleem zit in de discus.

Belangrijk

Alléén de acute fase na het scheuren van vezels wordt spit genoemd. Als de klachten na een paar maanden niet helemaal over zijn, noemt men het gewoon 'rugklachten'.

Een volgende spitaanval is vaak pijnlijker dan de vorige. Dat komt omdat de annulus aan de buitenkant veel meer zenuwen bevat. Hoe verder de scheur doortrekt in de annulus van binnen naar buiten, des te pijnlijker het wordt.

Wat is het verschil tussen hernia en spit?

Zolang de laatste lamel heel blijft en er alleen vezels scheuren in de binnenste lamellen, heet het spit. Een Hernia ontstaat op het moment dat de laatste lamel doorbreekt.

Er is nog een verschil: de kerninhoud die buiten de discus terecht is gekomen, kan zenuwen beklemmen. Hierdoor kan bij een hernia scherpe pijn in het been ontstaan of een spier verlamd raken.

Veel patiënten hebben in de jaren vóór hun hernia al eens spit gehad. Dit wordt vaak niet herkend als deel van het proces dat tot een hernia kan leiden. Later ontstaat er dan ‘zomaar’ een hernia.

Meer uitleg nodig? Bekijk dan onze uitlegvideo's. 

Oorzaken van hernia en spit

De vezels in de discus scheuren niet zomaar. Daar gaat een verzwakking van de discus aan vooraf. In grote lijnen is dit wat er gebeurt:

1. Verkeerd gebruik van de rug leidt tot kleine lekkages in de annulus
2. Deze lekkages zorgen voor extra spanning in vezels
3. Een ‘verkeerde beweging’ is het laatste zetje om deze vezels te laten scheuren (je gaat door je rug)

1. Verkeerd gebruik rug leidt tot micro-lekkages

De discus blijft gezond als deze veel en afwisselend beweegt zonder overbelasting. Veel wandelen is enorm goed voor de discus. Veel zitten is juist slecht, zeker als je met een bolle rug zit. Daardoor vermindert de flexibiliteit en het aantal cellen in de discus.

Het hangen op de bank met bolle rug is belastend voor de discus.

Veel bukken door mensen die dat niet gewend zijn is een ander risico. Ook een verkeerde slaaphouding kan meespelen: als de rug of de nek gedraaid ligt, kan stijfheid ontstaan.

Het verkeerd gebruik van de rug zorgt voor lekkages van kerninhoud naar de annulus, zónder dat er direct vezels scheuren.

De kerninhoud wordt als het ware tussen de vezels door geperst. Er ontstaat een soort ‘gangpaadje’. Dit vormt een zwakke plek en de kans op scheuren wordt groter.

Micro-lekkages: kerninhoud lekt tussen de vezels door (Tampier, 2007)

2. Micro-lekkages zorgen voor extra spanning in vezels

De lekkage trekt niet zomaar door de lamellen, daar is kracht voor nodig. Als het verkeerd bewegen ophoudt, lekt het niet verder. Zodra het verkeerde bewegen doorgaat, gaat het lekken verder. De druk van de lekkage op de vezels ernaast zorgt voor extra spanning in die vezels.

De spanning in de vezels naast de lekkage is groter dan in andere vezels.

Isotonie

Normaal is de spanning in alle vezels gelijk (isotonie). Daardoor is de discus sterk en de kans op scheuren klein. Door de lekkages wordt de spanning in sommige vezels groter en daardoor zijn juist déze vezels kwetsbaar.

3. Een ‘verkeerde beweging’ is het laatste zetje

Ooit ging de sterkste man van Nederland door z’n rug toen hij op de bank zat en naar iets reikte op tafel.

Door te ‘hangen op de bank’ kan micro-lekkage ontstaan en neemt de spanning in sommige vezels toe. Het bukken en draaien (reiken) is dan de druppel die de emmer doet overlopen. De vezels met de meeste voorspanning begeven het als eerste.

Dit is de klassieke combinatie om door de rug te gaan: extra spanning in vezels + buigen + draaien.

Dit komt bijvoorbeeld ook voor bij het spitten in de tuin. Het is geen toeval dat deze aandoening de naam ‘Spit’ gekregen heeft!

6 tips voor herstel en preventie van hernia en spit

1. Verbeter de slaaphouding: slaap niet te lang achter elkaar met een gedraaide rug of nek. Een bodykussen kan daarbij helpen, zie het artikel over de slaaphouding. Uit onderzoek bleek dat de pijn dan afneemt en ook het aantal dagen met pijn.
   
2. Lekkages terugdringen*: Door het doen van speciale oefeningen is het meestal mogelijk om lekkages terug te dringen. Hierdoor kunnen klachten snel verminderen. Hoe je dit doet lees je in het boek 'Rugpijn, hernia en spit. Hoe kom ik ervan af?' of kun je zien in deze video.
3. Luister naar lichaamssignalen: voordat vezels scheuren zijn er meestal voortekenen. Zoals een vermoeid gevoel in de rug, stijfheid of pijn. Neem dit serieus: wees voorzichtig en doe de oefeningen.
4. Zit niet lang achter elkaar: wissel zitten, staan en lopen af.
5. Wandel veel: wandel een aantal keren per dag, liefst een keer of 3 en in totaal een uur of langer per dag
6. Voorkom dat je opnieuw door je rug gaat: naast de bovengenoemde maatregelen zijn er nog veel meer mogelijkheden voor preventie. Zie het boek 'Rugpijn, hernia en spit. Hoe kom ik er vanaf'.

Uitlegvideo's over hernia en spit

Back Pain - Spit from Jan Willem Elkhuizen on Vimeo.

Bekijk de Ipel Test:

Conclusie

Hernia en spit zijn sterk aan elkaar gerelateerd. De anatomische gebeurtenis is grotendeels hetzelfde: er scheuren collagene vezels. Dat gebeurt niet ‘zomaar’, daar gaan vaak langdurige processen aan vooraf, zoals het lekken van kernmateriaal naar de annulus. Deze lekkages kun je in veel gevallen terugdringen. Om snel te herstellen en recidieven te voorkomen is het van belang om die lekkages z.s.m. terug te dringen met behulp van speciale oefeningen.

Verantwoording

• De informatie op deze pagina komt uit het boek 'Rugpijn Hernia en Spit, Hoe kom ik er vanaf?', mede geschreven door de oprichter van Ligwijzer.nl, Jan Willem Elkhuizen.
• Het terugdringen van lekkages is nauwelijks bekend onder artsen en therapeuten. Het is echter wel aangetoond, zowel met laboratoriumonderzoek (Scannel, Spine 2009) als met experimenteel onderzoek (Gherscovici, Presentatie World Congress of Low Back pain, Dubai 2013).
• Download de uitgebreide samenvatting van het boek om deze later nog eens door te lezen.
• In het boek “Rugpijn, hernia en spit. Hoe kom ik er vanaf?”, gaan de auteurs Jan Willem Elkhuizen en Menno Iprenburg hier uitgebreid op in. Na de publicatie van hun boek hebben zij een test ontwikkeld om lekkages op te sporen: de Ipeltest.  

©2024, Jan Willem Elkhuizen